Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь - Асноўны закон краіны, які мае вышэйшую юрыдычную сілу і замацоўвае асноўныя прынцыпы і нормы прававога рэгулявання важнейшых грамадскіх адносін. Канстытуцыя вызначае дзяржаўны лад, устанаўлівае прынцыпы выбарчай сістэмы, рэгулюе ўтварэнне органаў улады, замацоўвае правы і абавязкі грамадзян. Вышэйшай каштоўнасцю Канстытуцыя аб'яўляе чалавека, яго жыццё.
Канстытуцыя Беларусі была прынята 15 сакавіка 1994 г. Яна ўпершыню ў гісторыі беларускай дзяржаўнасці замацавала статус рэспублікі як унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавы, устанавіла прынцыпы дэмакратычнага ладу, прыярытэт правоў і свабод чалавека, вяршэнства міжнароднага права.
Канстытуцыя 1994 г. дзейнічае са зменамі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 г., 17 кастрычніка 2004 г. і 27 лютага 2022 г.
Першыя змены і дапаўненні ў Канстытуцыю былі ўнесены ў выніку праведзенага 24 лістапада 1996 г. рэспубліканскага рэферэндуму, на які былі вынесены два праекты абноўленага Асноўнага закона. За праект, прапанаваны Прэзідэнтам Беларусі А.Р.Лукашэнкам, прагаласавалі 70,5% ад агульнай колькасці выбаршчыкаў. За праект Вярхоўнага Савета - 7,9% ад агульнай колькасці выбаршчыкаў. На падставе вынікаў рэферэндуму Канстытуцыя была прынята ў новай рэдакцыі. У прыватнасці, былі пераразмеркаваны паўнамоцтвы паміж Прэзідэнтам, парламентам і ўрадам, пашыраны некаторыя правы і свабоды.
Наступны рэферэндум, на які былі вынесены пытанні змянення і дапаўнення Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, адбыўся 17 кастрычніка 2004 г. Яго вынікам з'явілася канфіскацыя з часткі першай артыкула 81 Канстытуцыі нормы аб заняцці адной і той жа асобай пасады Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь не больш за два тэрміны. За новую рэдакцыю часткі першай артыкула 81 Канстытуцыі выказаліся 79,42% грамадзян ад агульнай колькасці унесеных у спісы для галасавання.
Трэці рэферэндум па пытанні ўнясення змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю быў праведзены 27 лютага 2022 г. па ініцыятыве Прэзідэнта. На грамадскае абмеркаванне быў вынесены абноўлены варыянт Асноўнага закона краіны, дзе было прапанавана змяніць 83 артыкулы, дапоўніць тэкст адной главай аб Усебеларускім народным сходзе і 11 новымі артыкуламі. Змяненні перш за ўсё закранулі пытанні дзяржаўнага ладу нашай краіны. Так, былі сфармуляваны нормы, якія вызначаюць статус, парадак фарміравання і паўнамоцтвы Усебеларускага народнага сходу, які стаў вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя. За прыняцце змяненняў і дапаўненняў Канстытуцыі прагаласавалі 4 440 830 грамадзян, што склала 82,86 працэнта галасавалых.
Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 4 сакавіка 2022 г. на ўрачыстай цырымоніі ў Палацы Незалежнасці падпісаў Рашэнне рэспубліканскага рэферэндуму па змяненнях і дапаўненнях у Канстытуцыю краіны. «Мы стварылі і прынялі ўнікальны прававы дакумент. У ім спалучаюцца традыцыі і інавацыі, народаўладдзе, адзінства кіравання. Без ілжывай сціпласці яго можна назваць Канстытуцыяй будучыні», - заявіў беларускі лідэр.
Лукашэнка таксама адзначыў, што ў гісторыю суверэннай Беларусі ўпісана новая старонка - 27 лютага 2022 г. адбыўся рэспубліканскі рэферэндум, на якім абсалютная большасць грамадзян падтрымала прапанаваныя канстытуцыйныя папраўкі. «А гэта значыць, што падзея ўвойдзе ў падручнікі як чарговая вяха развіцця суверэннай краіны. І вельмі сімвалічна, што абноўлены Асноўны закон уступіць у сілу 15 сакавіка - у Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь», - сказаў Прэзідэнт Беларусі.
Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь увасабляе ў сабе пераемнасць і вопыт шматвяковага гістарычнага шляху Беларусі, азначае новы этап у палітычным і сацыяльна-эканамічным развіцці краіны. Яна грунтуецца на неад'емным суверэнным праве беларускага народа мець сваю дзяржаўнасць і быць паўнапраўным суб'ектам сусветнай супольнасці. Беларуская Канстытуцыя гарантуе кожнаму грамадзяніну свабоды і правы, неабходныя для стваральнай працы, дастойнага жыцця і гарманічнага ўсебаковага развіцця асобы.
Крыніца: belta.by
