Электронныя сэрвісы, інтэрнэт-банкінг, аддаленная праца і вучоба, сацыяльныя сеткі, інтэрнэт-крамы і маркетплэйсы – усё гэта настолькі моцна ўвайшло ў нашу паўсядзённасць, што часам цяжка паверыць, як жылі без гэтага раней. Чым больш мы апускаемся ў свет інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій, тым больш уразлівымі мы становімся для інтэрнэт-злачынцаў.
Кіберзлачыннасць не стаіць на месцы, а актыўна ідзе ў нагу з часам, з развіццём тэхналогій мяняюцца схемы і спосабы амалу. Асобную заклапочанасць выклікае прымяненне штучнага інтэлекту ў злачыннай дзейнасці. Па статыстыцы жанчыны (65%) часцей за ўсё становяцца ахвярамі тэлефонных махляроў, якія выманваюць грошы шляхам псіхалагічных маніпуляцый (77,9%), куплі-продажу тавараў і аказання паслуг (65,6%), дабрачыннасці (100%). Мужчыны (84,8%), як правіла, становяцца ахвярамі махлярства, звязанага з выкарыстаннем сайтаў знаёмстваў. Большасць пацярпелых ад інтэрнэт-махлярстваў ва ўзросце ад 30 да 49 гадоў, людзі старэйшыя за 50 гадоў больш схільныя да махлярстваў, звязаных з дапамогай сваякам.
Найбольш распаўсюджаным спосабам інтэрнэт-заўладання грашовымі сродкамі з'яўляецца тэлефоннае махлярства ў розных мадыфікацыях. Аферысты прадстаўляюцца супрацоўнікамі банкаў, камунальных службаў, водаканала, энерганагляду, службаў газу і сувязі, супрацоўнікамі праваахоўных і дзяржаўных органаў, нават вашымі знаёмымі і сваякамі. Каб пакрасці грошы, махляры пад рознымі повадамі спрабуюць завалодаць асабістымі данымі, уключаючы коды з смс. Часта яны дзейнічаюць у пары. Напрыклад, першы пад повадам замены ключоў ад дамафона выманвае лічбавы код з смс, а другі махляр, прадстаўляючыся праваахоўнікам, пагражае правядзеннем вобыску і выемкай грашовых сродкаў за перадачу таго самага кода. Ці іншы прыклад. Адзін махляр прадстаўляецца кіраўніком вашай арганізацыі і палохае падазрэннем у экстрэмісцкай дзейнасці і правядзеннем вобыску, а другі ад імя праваахоўніка прапануе нібыта дапамогу ў вырашэнні гэтай праблемы: для гэтага трэба перавесці грошы на «часовы рахунак» або перадаць іх кур'еру.
Трэба памятаць, што ніякіх часовых рахункаў не бывае і вярнуць свае грошы з чужога рахунку немагчыма.
Таксама махляры выкарыстоўваюць і іншыя схемы амалу. Аферыст па тэлефоне прадстаўляецца супрацоўнікам банка або прадпрыемства сувязі (Белтэлекам, А1, МТС) і пераконвае абнавіць мабільнае прыкладанне, для чаго неабходна спампаваць і ўсталяваць на тэлефон падробленае прыкладанне, накіраванае спасылкай або файлам (*.apk) у месенджэры. Часта такія фэйкавыя прыкладанні прадастаўляюць аддалены доступ да прылады, і махляр «падглядае» усё, што адбываецца на экране. Часам гэтага бывае дастаткова, каб пакрасці грошы. У апошні час з'явілася яшчэ адна магчымасць. Пасля ўстаноўкі прыкладання махляр просіць перадаць пін-код і паднесці банкаўскую картку да задняй вечкі тэлефона (да модуля NFC). Так махляр атрымлівае дублікат вашай банкаўскай карткі і таксама можа пакрасці грошы.
Нельга выконваць ніякіх дзеянняў, звязаных з фінансамі, па ўказанні незнаёмых, кім бы яны не прадставіліся.
Больш за ўсё людзей становяцца ахвярамі кіберзлачынцаў пры спробе купіць тавар таней у сацыяльных сетках або месенджэрах. Часта ў махлярскіх акаўнтах «прадаюць» адзенне, смартфоны, аўтамабільныя шыны, садовыя крэслы, кветкі, рыбу і шмат іншага, тое, што трэба дастаўляць кур'ерам, а не поштай.
Асцерагайцеся падазрона нізкіх цэн і не пералічайце перадаплату за тавар ці паслугу, абірайце аплату накладзеным плацяжом. Перш чым згадзіцца на куплю, праверце наяўнасць у прадаўца сайта ў беларускім сегменце інтэрнэту і патэлефануйце яму. Старанна правярайце інфармацыю пра прадаўца.
Побач з пазначанымі буйныя крадзяжы махляры здзяйсняюць з выкарыстаннем падробленых інвестыцыйных або крыптаплатформ. Размяшчаючы рэкламу ў Інтэрнэце, яны могуць выкарыстоўваць відэа з вядомымі людзьмі – палітыкамі, спартсменамі, нават блогерамі, якія агучваюцца фразамі, згенераванымі з дапамогай штучнага інтэлекту. Напрыклад, на відэа можа быць вядомая тэлевядучая, якая ў рэпартажы распавядае нібыта пра новую магчымасць заробку, або намеснік міністра дае інтэрв'ю, што многія ўжо карыстаюцца пэўным рэсурсам і атрымліваюць грошы, хоць на самой справе ўсе словы – гэта ўсяго толькі вынік працы нейрасецяў. З зацікавіўшымі звязваюцца так званыя куратары або брокеры і пераконваюць удзельнічаць у інвестыраванні або праграме на тым самым рэсурсе. Для атрымання пасіўнага даходу прапануюць укласці грошы ў прыбытковы праект. Часта ахвяр падштурхоўваюць да афармлення крэдытаў для пераліку большай сумы. На самай справе ўкладчыку проста «малююць» яго прыбытак на сайце і ніколі не даюць магчымасці вывесці яго грошы.
Трэба разумець, што лёгкіх грошай не бывае, а бясплатны сыр толькі ў пастцы. Вярнуць грошы, «укладзеныя» падобным чынам, немагчыма.
Адным з новых, якія набіраюць абароты, спосабаў з'яўляецца вымагальніцтва за разблакіроўку Iphone. Спачатку аферыст у перапісцы даведваецца пра наяўнасць Iphone у будучай ахвяры, а потым пад рознымі повадамі пераконвае ўвайсці ў яго ICloud. Повадамі могуць быць, напрыклад, дапамога ў аднаўленні фатаграфій, захаванне дыплома, магчымасць прайсці ўзровень у гульні або атрымаць для свайго героя гульнявую маёмасць, зброю або здольнасць. Пасля ўваходу ў ICloud махляра, Iphone ахвяры блакіруецца. Для яго разблакіроўкі прапануецца заплаціць суму, у залежнасці ад мадэлі, якая перавышае 1000 рублёў.
Гэта не ўсё, але самыя актуальныя і распаўсюджаныя схемы, і з цягам часу яны могуць мяняцца. Каб не стаць ахвярай кіберзлачынцаў, неабходна заўсёды адэкватна ацэньваць свае дзеянні і як бы вас не запалохвалі, не паддавацца паніцы і страху. Будзьце пільныя і беражыце свае грошы!
